مکمل‌های معدنی به عنوان یکی از دسته‌های مهم و پرکاربرد در علم تغذیه انسان‌ها مورد توجه زیادی قرار گرفته‌اند. یکی از مکمل‌های معدنی حیاتی و اساسی در این زمینه، منیزیم سولفات است. این مکمل معدنی، علاوه بر ویژگی‌های تغذیه‌ای خود، در زمینه پزشکی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد و به عنوان یک دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله، ما به تحلیل مزایا و معایب مصرف منیزیم سولفات (Magnesium Sulfate) به عنوان یک مکمل معدنی خواهیم پرداخت. همچنین به بررسی موارد مختلف مصرف این مکمل معدنی از جمله کاهش میزان منیزیم در بدن، تقویت عملکرد قلب و مدیریت تشنج‌ها خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
اشکال دارویی منیزیم سولفات
محلول تزریقی 50%، 40 میلی گرم در میلی لیتر و 80 میلی گرم در میلی لیتر، محلول تزریق 1 گرم / 100 میلی لیتر و 2 گرم / 100 میلی لیتر می‌باشد. داروهای هم گروه شامل پتاسیم بروماید و… می‌باشند.
موارد مصرف منیزیم سولفات
این دارو (Magnesium Sulfate) یک مکمل معدنی است که برای پیشگیری و درمان کمبود منیزیم در خون استفاده می‌شود. برخی از برندهای آن نیز برای درمان علائم اسید معده بیش از حد مانند ناراحتی معده، سوزش سر دل و سوء هاضمه اسیدی استفاده می‌شوند. منیزیم برای عملکرد طبیعی سلول‌ها، اعصاب، ماهیچه‌ها، استخوان‌ها و قلب بسیار مهم است. معمولاً یک رژیم غذایی متعادل سطوح طبیعی منیزیم خون را تامین می‌کند. با این حال، برخی شرایط باعث می‌شود بدن شما منیزیم را سریع‌تر از آنچه می‌توانید جایگزین کنید، از دست بدهد.
این شرایط شامل درمان با “قرص‌های آب” (ادرار آورها مانند فوروزماید، هیدروکلروتیازید)، رژیم غذایی نامناسب، اعتیاد به الکل یا سایر شرایط پزشکی (مانند اسهال یا استفراغ شدید، مشکلات جذب معده یا روده، دیابت کنترل نشده) است. برخی از مهم‌ترین موارد مصرف منیزیم سولفات شامل هیپومنیزیمی، Torsades de Pointes، سموم بارداری، زایمان زودرس (خارج از برچسب) و… می‌باشد.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Magnesium Sulfate
مکانیسم عمل: منیزیم سولفات تحریک CNS را کاهش، انتقال عصبی عضلانی محیطی را مسدود و اثرات ضد تشنج ایجاد می‌کند. مقدار استیل کولین آزاد شده در صفحه انتهایی توسط تکانه‌های عصبی حرکتی را کاهش می‌دهد. همچنین سرعت تشکیل تکانه گره SA را در میوکارد کاهش می‌دهد و زمان هدایت را طولانی می‌کند. حرکت کلسیم، پتاسیم و سدیم را در داخل و خارج سلول‌ها تقویت و غشاهای تحریک‌پذیر را تثبیت می‌کند. در ادامه نیز احتباس اسمزی مایع در روده بزرگ را تقویت کرده و باعث اتساع و افزایش فعالیت پریستالتیک می‌شود که متعاقباً منجر به تخلیه روده می‌شود.
مقدار مصرف داروی Magnesium Sulfate
قبل از استفاده، اطلاعات دارویی شامل مقدار و زمان مصرف منیزیم سولفات موجود بر روی بسته‌بندی دارو را بررسی کنید. بهتر است مکمل‌های منیزیم را همراه با غذا برای کاهش ناراحتی معده و اسهال مصرف کنید. هر دوز را با یک لیوان پر آب (8 اونس یا 240 میلی لیتر) مصرف کنید، مگر اینکه پزشک به شما دستور دیگری بدهد. دوز خود را افزایش ندهید یا آن را بیشتر از آنچه در بسته‌بندی دارو یا پزشکتان توصیه کرده مصرف نکنید. منیزیم بیش از حد در خون می‌تواند عوارض جانبی جدی ایجاد کند. اگر علائم سطوح پایین منیزیم خون (مانند گرفتگی عضلات، خستگی، تحریک‌پذیری، افسردگی) ادامه یافت یا بدتر شد، به پزشک خود اطلاع دهید. اگر فکر می‌کنید ممکن است یک مشکل پزشکی جدی داشته باشید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
زمان مصرف داروی منیزیم سولفات
- در جهت هیپومنیزیمی خفیف، 1 گرم هر 6 ساعت به صورت تزریق عضلانی برای 4 دوز، برای هیپومنیزیمی شدید علامت‌دار 4-8 گرم در مدت 4-5 دقیقه و برای هیپومنیزیمی شدید بی‌علامت 4-8 گرم مصرف شود.
- مسمومیت بارداری، برای جلوگیری از تشنج‌های مرتبط با پره اکلامپسی و برای کنترل تشنج‌های همراه با اکلامپسی تجویز می‌شود. دوز مصرفی 4-5 گرم (رقیق شده در 250 میلی لیتر NS/D5W) به صورت تزریق داخل وریدی در ترکیب با (الف) تا 10 گرم (20 میلی لیتر محلول 50 درصد رقیق نشده) تقسیم شده و تزریق عضله‌ای به هر باسن یا (ب) پس از دوز اولیه 1-2 گرم در ساعت به صورت تزریق داخل وریدی تجویز می‌شود.
- Torsades de Pointes با پالس (ACLS)، 1-2 گرم به صورت تزریق داخل وریدی آهسته (رقیق شده در 50-100 میلی لیتر D5W) طی 5-60 دقیقه، سپس 0.5-1 گرم در ساعت به صورت تزریق داخل وریدی استفاده شود. همچنین برای ایست قلبی (ACLS)، 1-2 گرم به صورت تزریق داخل وریدی آهسته (رقیق شده در 10 میلی لیتر D5W) در مدت 5-20 دقیقه استفاده می‌شود.
- زایمان زودرس (خارج از برچسب)، به عنوان یک توکولیتیک برای جلوگیری از زایمان زودرس استفاده می‌شود. دوز بارگیری 4-6 گرم به صورت تزریق داخل وریدی در مدت 20 دقیقه و دوز نگهداری 4-2 گرم در ساعت وریدی به مدت 12-24 ساعت به میزان قابل تحمل پس از قطع انقباضات می‌باشد.
- توجه داشته باشید که از 5-7 روز درمان مداوم تجاوز نکنید. طول مدت درمان طولانی‌تر ممکن است منجر به هیپوکلسمی در جنین در حال رشد و در نتیجه نوزادان مبتلا به ناهنجاری‌های اسکلتی مرتبط با استئوپنی شود.
مقدار مصرف منیزیم سولفات در کودکان
- نفریت حاد در کودکان، 100 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق عضله‌ای هر 4 الی 6 ساعت یا 20 الی 40 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق عضله‌ای استفاده می‌شود. همچنین برای نفریت شدید 100 الی 200 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق داخل وریدی به عنوان محلول 1-3٪. دوز کل را در عرض 1 ساعت، یک دوم در 15-20 دقیقه اول تجویز کنید.
- هیپومنیزیمی کودکان، 25 الی 50 میلی گرم به صورت تزریق عضلانی یا وریدی هر 4 الی 6 ساعت برای 3-4 دوز و دوز خوراکی 100 الی 200 میلی گرم برکیلوگرم هر 6 ساعت استفاده کنید.
- برونکواسپاسم (خارج از برچسب) در کودکان، 25 الی 50 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق داخل وریدی طی 20-10 دقیقه تجویز می‌شود.
موارد احتیاط
قبل از مصرف منیزیم سولفات (Magnesium Sulfate)، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. اگر سوابق پزشکی خاصی مانند بیماری کلیوی، مشکلات گوارشی (زخم معده یا مری)، یبوست یا اسهال شدید، مشکل در ادرار، اختلالات ریوی یا کبدی و… دارید، با پزشک در رابطه با خطرات استفاده از این دارو مشورت کنید. در صورت ابتلا به دیابت، وابستگی به الکل، بیماری کبد، فنیل کتونوری (PKU) یا هر بیماری دیگری که نیاز به محدود کردن یا اجتناب از مصرف این مواد در رژیم غذایی خود دارید، احتیاط کنید.
- دمینرالیزاسیون اسکلتی جنین، هیپوکلسمی و ناهنجاری‌های هیپرمنیزیمی با استفاده طولانی مدت مداوم (به عنوان مثال بیش از 5-7 روز) برای درمان غیرقابل برچسب زایمان زودرس در زنان باردار گزارش شده است. این اثر بر روی جنین در حال رشد ممکن است منجر به نوزادانی با ناهنجاری‌های اسکلتی شود.
- در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی، اطمینان حاصل کنید که از ظرفیت دفع کلیه فراتر نرود.
- در بیماران مبتلا به میاستنی گراویس یا سایر بیماری‌های عصبی-عضلانی با احتیاط شدید مصرف شود.
- هیپومنیزیمی معمولاً با هیپوکالمی همراه است (سطح پتاسیم باید نرمال شود).
- نظارت بر عملکرد کلیه، فشار خون، تعداد تنفس و رفلکس تاندون عمیق در صورت تجویز تزریقی سولفات منیزیم در نظر داشته باشید.
- در صورت فراموشی یک نوبت از دارو، به محض یادآوری دوز مصرفی را استفاده کنید. اگر نزدیک به نوبت بعدی است، نوبت را فراموش کنید و داروها را طبق روال قبل ادامه دهید. برای جبران دوز از دست رفته، دوز مصرفی خود افزایش ندهید.
موارد منع مصرف منیزیم سولفات
- حساسیت مفرط
- آسیب میوکارد، کمای دیابتی، بلوک قلبی
- هیپرمنیزیمی
- هیپرکلسمی
- تجویز در طی 2 ساعت قبل از زایمان برای مادران مبتلا به توکسمی بارداری
عوارض جانبی منیزیم سولفات (Magnesium Sulfate)
پوسته‌پوسته شدن، ادم ریوی، فروپاشی گردش خون، رفلکس های افسرده، فشار خون بالا، خواب آلودگی و… برخی از عوارض جانبی منیزیم سولفات می‌باشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. اگر پزشک به شما دستور داده که از این دارو استفاده کنید، به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که فواید آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. اگر در زمان مصرف این دارو متوجه عوارض جانبی جدی یا واکنش‌های آلرژیک خاص شدید، مصرف دارو را قطع و به پزشک مراجعه کنید.
- فروپاشی گردش خون
- فلج تنفسی
- هیپوترمی
- ادم ریوی
- رفلکس های افسرده
- فشار خون بالا
- گرگرفتگی
- خواب آلودگی
- ساپرس عملکرد قلب
- پوسته‌پوسته شدن
- هیپوکلسمی
- هیپوفسفاتمی
- هیپرکالمی
- تغییرات بصری
تداخل دارویی منیزیم سولفات
تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. قبل از مراجعه به پزشک، لیستی از داروهای شیمیایی و گیاهی مورد استفاده خود تهیه کرده و به وی نشان دهید. داورهای سلولز فسفات سدیم، دیگوکسین، سدیم پلی استایرن سولفونات و… سبب تداخل با منیزیم سولفات خواهند شد. منیزیم می‌تواند به برخی داروها متصل شود و از جذب کامل آن‌ها جلوگیری کند. اگر از داروهای نوع تتراسایکلین (مانند دمکلوسایکلین، داکسی سایکلین، مینوسیکلین، تتراسایکلین) استفاده می‌کنید، زمان دوز را از زمان دوز مکمل منیزیم حداقل 2 تا 3 ساعت جدا کنید.
اگر از بیس فسفونات (مثلا آلندرونات)، یک داروی تیروئید (مثلاً لووتیروکسین) یا یک آنتی بیوتیک از نوع کینولون (مانند سیپروفلوکساسین، لووفلوکساسین) استفاده می‌کنید، از پزشک یا داروساز خود در مورد مدت زمانی که باید بین دوزها صبر کنید، سوال کنید. اطلاعات دارویی تمام داروهای مصرفی خود را مطالعه کنید و در صورت تداخل با پزشک در رابطه با خطرات و عوارض جانبی احتمالی مشورت کنید.
مصرف منیزیم سولفات (Magnesium Sulfate) در دوران بارداری و شیردهی
دمینرالیزاسیون اسکلتی جنین، هیپوکلسمی و هیپرمنیزیمی با استفاده طولانی مدت مداوم (به عنوان مثال، بیش از 7-5 روز) برای درمان خارج از برچسب زایمان زودرس در زنان باردار گزارش شده است. این اثر بر روی جنین در حال رشد ممکن است منجر به نوزادانی با ناهنجاری‌های اسکلتی شود. تجویز مداوم تزریق سولفات منیزیم برای درمان زایمان زودرس تایید نشده است و ایمنی و کارایی استفاده برای این اندیکاسیون ثابت نشده است.
شرایط نگهداری داروی Magnesium Sulfate
داروی منیزیم سولفات باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.